Auteur: Marloes de Mooi | Fotograaf: Marc Driessen
De watersport moet duurzamer: Amsterdam wil in 2030 alleen uitstootvrije scheepvaart op het water, schrijft het Parool. Jachtbouwer Jan Huisman (57) pioniert erop los.
Twintig jaar lag het schip onder de braamstruiken op de NDSM-werf. Naarmate de jaren vorderden, sloten de takken zich steeds nauwer om de verweerde scheepshuid. Niemand zag het vaartuig nog.
Alleen jachtbouwer Jan Huisman wist van de klassieke schoonheid uit 1900 die verborgen lag onder het struweel. “In de oorlog lieten ze schepen expres zinken om te voorkomen dat ze in beslag werden genomen. Later takelden ze die weer omhoog. Dat lijkt een beetje op wat ik met dit schip heb gedaan,” zegt hij.
Afgelopen zomer haalde hij het schip onder de braamstruiken vandaan en nu staat het te pronken op de NDSM-werf, voor zover je van ‘pronken’ kunt spreken bij een oud, roestig, uit twee helften bestaand schip. Huisman strijkt met zijn hand over de binnenkant. “Het is moeilijk voor te stellen, maar dit schip gaat gewoon weer varen. Bij die twee losse helften ligt een uitdaging. Ik moet kijken hoe ik dat oplos. Verder laat ik de klassieke details in tact. Het schip is niet gelast, maar geklonken. Ik vind het mooi als je de kopjes van de klinknagels nog ziet zitten.”
Milieuvriendelijk
‘Duurzame scheepsrestauratie NDSM-werf’ staat op een groot spaanplaatbord boven het schip. Want daar draait het allemaal om. Het oude schip is de aanzet tot een ambitieus, nieuw project dat Huisman al jaren in zijn hoofd heeft. Hij wil de watersport milieuvriendelijker en duurzamer maken. Boten een nieuw leven geven met gebruikte materialen en ze voorzien van een elektromotor.
Hij zal de eerste zijn om toe te geven dat hij gedurende zijn loopbaan in de watersport niet bepaald milieuvriendelijk werkte. Toen Huisman nog eigenaar was van de jachthaven van Nieuwendam en veel schepen repareerde, waren milieubelastende verf en lijm en diesel aan de orde van de dag. Toch speelden gedachten over duurzaamheid – een term die toen nauwelijks werd gebruikt – 25 jaar geleden al door zijn hoofd.
“Ik zag dat mensen elk seizoen hun boot uit het water haalden om hem in te smeren met giftige verf tegen algengroei. Waarom zou je niet wat vaker de boot eruit halen en hem met water schoonmaken? vroeg ik me af. Ik wilde een abonnement invoeren waarmee mensen de boot vier keer per jaar uit het water konden laten halen. Zo verplaats je de kosten van de verf naar het optakelen van de boot. Maar dat plan kreeg ik er niet doorheen. Mensen wilden het niet. Het is lastig die vaste patronen te doorbreken.”
Klassiek vakmanschap
In 1996 verkocht hij de jachthaven in Nieuwendam, die hij destijds van zijn vader had overgenomen. Steeds minder kon de geboren Fries zich vinden in de mores van de watersportwereld. De Gaastrajacks en Dubarrybermuda’s tegenover zijn schipperstrui en werkmansschoenen. De hippe Gillzonnebrillen tegenover zijn blauwe ogen. Plastic jachten tegenover zijn liefde voor klassiek vakmanschap. “Ik paste steeds minder in dat wereldje. De lifestyle, de hokjes. De watersport is in dat opzicht erg rigide. Ik wilde de vrijheid van het water ervaren in plaats van bezig te zijn met hoe je je moet gedragen of kleden.”
NDSM-werf
Op het rommelige NDSM-terrein waar vrijbuiters en kunstenaars goed gedijen, voelde Huisman zich meteen op zijn gemak. Hij kreeg een loods tot zijn beschikking. Daar restaureerde en renoveerde hij de afgelopen twintig jaar met een team van ervaren scheepstimmermannen een groot aantal recreatiejachten en andere schepen, waaronder karakteristieke salonboten.
Sinds 2012 exploiteert hij met zijn vrouw Joan Kramer ook de geWoonboot, een zelfvoorzienende boot op de NDSM-werf. “Ik raakte daardoor steeds meer gegrepen door duurzaamheid en bedacht dat het in de watersport veel milieuvriendelijker moet kunnen. Ik heb de kennis en ervaring om daar op een goede manier iets mee te doen. De dieselmotor vervangen door een elektrische is de meest voor de hand liggende ingreep, maar er is zo veel meer. Het bouwproces kan bijvoorbeeld ook anders. Als je ervoor zorgt dat alles goed op elkaar sluit, hoef je niet te kitten met chemische middelen. Ook maak ik duurzame boten zo dat de onderdelen makkelijk weer uit elkaar kunnen. Die kun je dan vervangen als dat nodig is.”
Het probleem is alleen dat gebruikte onderdelen niet altijd beschikbaar zijn. Voor afgedankte boten bestaat geen sloperij zoals bij auto’s. “End of life-boten blijven in de jachthaven liggen. Mensen hebben vaak het geld niet om zo’n boot op te knappen en laten hem verroesten. Een nieuwe kopen is goedkoper dan hem te laten restaureren. Dat gebeurt alleen in de professionele vaart, zoals met rondvaart- of huurboten, omdat er dan weer geld mee kan worden verdiend.”
Botenrecyclebedrijf
Volgens Huisman zou zo’n botenrecyclebedrijf er wel moeten komen. “Door alles op één plek te verzamelen, maak je inzichtelijk wat er is. Met gebruikte onderdelen kan ik andere boten een nieuw leven geven. Zo ontstaat een kringloop. Tweedehands onderdelen zijn er nu ook wel, maar het is lastig om precies te vinden wat je nodig hebt. Het aanbod is te klein.”
Communityboot
Het schip uit 1900 zal hij met tweedehands materialen op een duurzame manier restaureren. “Er moet een groep mensen zijn die iets heeft met zo’n klassieke, duurzame en handgemaakte boot. Ik wil er een communityboot voor particulieren van maken. Het idee is dat iedereen een bepaald bedrag inlegt om de restauratie van de boot te realiseren. Vervolgens kunnen de leden ermee varen. Het onderhoud doe ik. Zo hoeven ze geen zorg te dragen voor de boot, maar hebben ze wel het plezier van milieuvriendelijk varen.”
Traditioneel
Vanuit diezelfde gedachte is Huisman al twee jaar bezig de eigenaar van een ‘lief bootje’ op de NDSM-werf zo ver te krijgen dat hij dat prachtding onder handen mag nemen. “Dat bakdekkertje staat onaangeroerd in zijn loods. De man is er acht jaar mee met vakantie geweest met zijn familie, maar heeft geen tijd om hem op te knappen. Ik zou de boot van hem willen overnemen en op een duurzame manier restaureren, zodat hij weer kan varen. Vervolgens kan hij hem weer van mij terughuren.”
Het lijkt Huisman een ideaal plan te zijn, maar de eigenaar is nog niet overtuigd. Dat soort aarzeling is Huisman wel gewend. Een omslag is niet zomaar gemaakt in de traditionele watersportwereld. Hij is vrijwel de enige Amsterdammer die zich met zo veel overgave op het verduurzamen van de watersport heeft gestort. Tot genoegen van de gemeente, die vanaf 2030 alleen nog uitstootvrije scheepvaart op zijn wateren wil en nadenkt over strengere milieu-eisen, zoals belasting op giftige verf of premie op duurzame boten.
Schoner varen
Rondvaartboten moeten al elektrisch gaan varen. De gemeente zou graag zien dat ook particuliere boten schoner varen. “De oplaadpunten vormen nog een probleem. Die zijn moeilijk te realiseren: waar leg je de stroompunten aan? Draagbare accu’s zouden een oplossing kunnen zijn. Maar zover zijn we nog niet,” zegt Huisman. Hij is met de gemeente in gesprek over een plek waar hij terecht kan om zijn plan verder uit te werken. “Ik zou de restauratie van het schip uit 1900 bijvoorbeeld kunnen combineren met een opleiding voor jongeren. Zo kan ik mijn kennis over duurzame scheepsbouw op hen overdragen. Met een groep pioniers moet het mogelijk zijn het traditionele patroon te doorbreken.”
Bron: www.deondernemer.nl
